บอระเพ็ด เชื่อว่า คนไทยหลายๆ คน คงคุ้นเคยกับชื่อนี้เป็นแน่ และก็เชื่อว่า คนไทยแทบทุกคน ล้วนแล้วแต่รู้จักกับบอระเพ็ดอย่างแน่นอน และบางคน คงเคยได้ลองลิ้มรสสุดยอดความ “ขม” ของมันมาแล้วแน่ๆ ซึ่งถ้าหากคุณเคยได้ยินประโยคนี้มาก่อน “หวานเป็นลม ขมเป็นยา” บอระเพ็ดคือที่มาของประโยคดังกล่าวนี้เอง
บอระเพ็ด มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ซ่า Tinospora crispa (L.) Miers ex Hook.f.& Thomson เป็นพืชที่ถูกจัดอยู่ในวงศ์ Menispermaceae บอระเพ็ดมีลักษณะเป็นไม้เถาที่เลื้อยพาดต้นไม้ชนิดอื่นๆ ตัวเถาจะมีลักษณะกลมใหญ่เป็นปุ่มปม มีสีเทาอมดำและมีรสชาติที่ขม เปลือกของบอระเพ็ด สามารถลอกออกมาได้ ใบของบอระเพ็ด จะมีลักษณะเป็นพืชใบเดี่ยว เรียงสลับกันคล้ายรูปหัวใจ ขอบของใบจะมีลักษณะเรียบ สีของใบเป็นสีเขียว มีก้านใบยาวประมาณ 10 เซนติเมตร ดอกของบอระเพ็ด จะออกตามซอกใบ โดยดอกจะแยกเพศอยู่คนละช่อกัน สีของดอกจะเป็นสีเขียวอมเหลือง มีขนาดดอกที่เล็กมาก ส่วนผลของบอระเพ็ด จะมีรูปทรงค่อนข้างไปทางรูปทรงกลม สีของผลจะเป็นสีเหลืองหรือไม่ก็สีแดง
สรรพคุณของบอระเพ็ด
- รากบอระเพ็ด มีสรรพคุณช่วยทำให้เจริญอาหาร ช่วยในการแก้หรือดับพิษร้อน ช่วยถอนพิษไข้ ช่วยรักษาหรือแก้ไข้เหนือ ไข้สันนิบาต ไข้พิษและไข้จับสั่น
- ต้นบอระเพ็ด มีสรรพคุณเป็นยาขมที่ช่วยทำให้เจริญอาหารและยังเป็นอายุวัฒนะ ช่วยในการรักษาหรือแก้ไข้ ไข้พิษ ไข้กาฬ ไข้เหนือ ช่วยในการบำรุงกำลังและบำรุงธาตุ ช่วยแก้หรือลดอาการแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นจากการเป็นไข้ทรพิษ ช่วยลดหรือแก้พิษฝีดาษ ช่วยแก้อาการสะอึก และยังช่วยแก้อาการร้อนในกระหายน้ำได้อีกด้วย
- ใบบอระเพ็ด มีสรรพคุณเป็นยาอายุวัฒนะเช่นเดียวกันกับต้นบอระเพ็ด ช่วยลดอาการไข้ แก้ไข้พิษ ไข้กาฬและไข้จับสั่น ช่วยในการขับพยาธิ ช่วยลดอาการปวดฝี ช่วยในการบำรุงธาตุ ช่วยลดความอ้วน ช่วยทำให้ผิวพรรณสดใสและเปล่งปลั่ง ช่วยทำให้ร่างกายสดชื่น ช่วยรักษาโรคผิวหนังและผดผื่นที่เกิดขึ้นตามผิวหนังของร่างกาย และยังช่วยทำให้เสียงไพเราะหรือทำให้ออกเสียงได้ดีขึ้น และยังเชื่อกันว่า บอระเพ็ดสามารถช่วยแก้โลหิตคั่งในสมองได้ด้วย
- ดอกบอระเพ็ด มีสรรพคุณช่วยในการฆ่าพยาธิในท้อง ในลำไส้ ในฟันและในหู
- ผลบอระเพ็ด มีสรรพคุณช่วยแก้ไข้พิษ และยังช่วยแก้เสมหะเป็นพิษ นอกจากนั้น ยังช่วยแก้อาการสะอึกและสมุฏฐานกำเริบได้ด้วย
- *** เราสามารถนำส่วนของบอระเพ็ดทั้งหมด มาใช้ทำเป็นยา เพื่อช่วยในการรักษาและบำบัดโรคต่างๆ อาทิ ช่วยแก้อาการปวดเมื่อย ปวดศรีษะ ลดเสมหะ แก้ไข้จับสั่น รักษาฟัน ริดสีดวงทวารหนัก ฝีมดลูก ฝีมุตกิต แก้ร้อนใน รักษาเบาหวาน ลดความร้อนและช่วยให้เลือดลมดีขึ้น
จากที่กล่าวมาจะเห็นได้ว่า “บอระเพ็ด“ เป็นพืชสมุนไพรที่มีสรรพคุณในการรักษาโรคเป็นอย่างมาก และต้องบอกเลยว่า เป็นอีกหนึ่งพืชสมุนไพรที่ค่อนข้างได้รับความนิยมในการใช้รักษาโรคด้วย แต่ถึงอย่างไร บอระเพ็ดก็ยังมีความเป็นพิษอยู่บ้างเช่นเดียวกัน เพราะฉะนั้น หากต้องการนำมาใช้ ควรใช้บอระเพ็ด ที่ถูกสกัดมาเป็นยาแล้วจะดีเป็นที่สุด หรือถ้าหากต้องการนำมาใช้เองโดยตรง ก็ควรศึกษาถึงวิธีการนำมาใช้ที่ถูกต้อง เพื่อเป็นการลดความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากความเป็นพิษที่มีอยู่